Khi các công ty tư nhân quyết định trở thành công ty đại chúng, họ thường chọn giữa hai lựa chọn chính: Đợt Phát Hành Cổ Phiếu Đầu Tiên (IPO) hoặc Niêm Yết Trực Tiếp. Mặc dù cả hai phương pháp đều đạt được mục tiêu cuối cùng là làm cho cổ phiếu có sẵn để giao dịch công khai, nhưng chúng khác nhau đáng kể về quy trình, chi phí, nghĩa vụ pháp lý và các tác động chiến lược. Hiểu những khác biệt này là chìa khóa cho cả nhà đầu tư và người sáng lập.

IPO là gì?

IPO là con đường truyền thống để một công ty trở thành công ty đại chúng. Nó liên quan đến việc phát hành cổ phiếu mới cho công chúng để huy động vốn mới. Trong quy trình này, các công ty làm việc với các nhà bảo lãnh (thường là các ngân hàng đầu tư lớn) để xác định giá cả, xử lý giấy tờ pháp lý và tạo ra sự quan tâm từ nhà đầu tư thông qua một buổi giới thiệu. Công ty nhận được tiền thu được từ các cổ phiếu mới phát hành, thường được sử dụng để tài trợ cho hoạt động, trả nợ hoặc đầu tư vào tăng trưởng.

Ví dụ, khi Airbnb trở thành công ty đại chúng vào tháng 12 năm 2020, họ đã thực hiện điều này thông qua một IPO và huy động được hơn 3,5 tỷ đô la. Vốn này đã cung cấp cho công ty thêm động lực để mở rộng và củng cố vị thế thị trường của mình. IPO cũng thường nhận được sự chú ý lớn từ truyền thông, giúp xây dựng uy tín thương hiệu với các nhà đầu tư và công chúng.

Niêm Yết Trực Tiếp là gì?

Niêm yết trực tiếp (còn gọi là phát hành công khai trực tiếp hoặc DPO) cho phép một công ty trở thành công ty đại chúng mà không cần phát hành cổ phiếu mới hoặc huy động vốn mới. Thay vào đó, các cổ đông hiện tại—như nhân viên, người sáng lập và các nhà đầu tư sớm—bán cổ phiếu của họ trực tiếp cho công chúng. Không có nhà bảo lãnh nào để tạo điều kiện cho việc phát hành, và không có buổi giới thiệu nào để tạo nhu cầu.

Các công ty như Spotify (2018) và Coinbase (2021) đã trở thành công ty đại chúng bằng cách sử dụng niêm yết trực tiếp. Cách tiếp cận này cho phép họ tránh được sự pha loãng cổ phiếu hiện có và bỏ qua các khoản phí bảo lãnh, có thể lên tới hàng chục triệu đô la.

Sự Khác Biệt Chính Giữa IPO và Niêm Yết Trực Tiếp

1. Huy Động Vốn

  • IPO: Huy động vốn mới bằng cách phát hành cổ phiếu bổ sung.
  • Niêm Yết Trực Tiếp: Không huy động vốn mới; chỉ bán cổ phiếu hiện có.

2. Nhà Bảo Lãnh

  • IPO: Có sự tham gia của các nhà bảo lãnh mua cổ phiếu và bán lại cho công chúng.
  • Niêm Yết Trực Tiếp: Không sử dụng nhà bảo lãnh; cổ phiếu được bán trực tiếp trên sàn giao dịch.

3. Chi Phí

  • IPO: Phí bảo lãnh và các chi phí khác có thể tổng cộng 7% hoặc hơn số tiền thu được.
  • Niêm Yết Trực Tiếp: Chi phí thấp hơn do không có nhà bảo lãnh.

4. Cơ Chế Định Giá

  • IPO: Giá được xác định trước bởi công ty và các nhà bảo lãnh.
  • Niêm Yết Trực Tiếp: Giá được thiết lập bởi nhu cầu thị trường vào ngày giao dịch đầu tiên.

5. Thời Gian Khóa

  • IPO: Thường bao gồm thời gian khóa từ 90 đến 180 ngày, ngăn cản các bên nội bộ bán cổ phiếu.
  • Niêm Yết Trực Tiếp: Không có thời gian khóa; các bên nội bộ có thể bán ngay lập tức.

6. Tín Hiệu Thị Trường

  • IPO: Được coi là tín hiệu của sự tăng trưởng; các công ty thường sử dụng nó để tăng cường sự chú ý và huy động vốn.
  • Niêm Yết Trực Tiếp: Lý tưởng cho các thương hiệu nổi tiếng không cần thêm vốn.

Ưu và Nhược Điểm của IPO

Ưu điểm:

  • Huy động vốn cho sự mở rộng kinh doanh.
  • Các nhà bảo lãnh giúp quản lý quy trình và ổn định cổ phiếu.
  • Tăng cường sự hiện diện và uy tín thương hiệu.

Nhược điểm:

  • Chi phí cao do phí bảo lãnh và pháp lý.
  • Có khả năng pha loãng cổ phiếu.
  • Thời gian khóa hạn chế sự linh hoạt của bên nội bộ.

Ưu và Nhược Điểm của Niêm Yết Trực Tiếp

Ưu điểm:

  • Không có sự pha loãng vì chỉ bán cổ phiếu hiện có.
  • Chi phí thấp hơn do không có bảo lãnh.
  • Các bên nội bộ có thể bán cổ phiếu ngay lập tức.

Nhược điểm:

  • Không huy động được vốn mới.
  • Không có sự hỗ trợ của nhà bảo lãnh, có thể dẫn đến sự biến động giá.
  • Ít tiếp thị và hỗ trợ từ các tổ chức.

Khi Nào Một Công Ty Nên Chọn IPO?

Các công ty muốn huy động vốn đáng kể cho sự phát triển hoặc mở rộng nên xem xét IPO. Nó lý tưởng cho các doanh nghiệp đang phát triển nhanh chóng, cần vốn để đầu tư vào R&D hoặc cơ sở hạ tầng, và muốn có sự hỗ trợ rộng rãi từ các tổ chức. IPO cũng cung cấp độ tin cậy, điều này có thể giúp trong việc tuyển dụng, hợp tác và huy động vốn trong tương lai.

Khi Nào Niêm Yết Trực Tiếp Thích Hợp Hơn?

Niêm yết trực tiếp phù hợp nhất cho các công ty:

  • Đã có vốn mạnh.
  • Có nhận diện thương hiệu mạnh.
  • Muốn cung cấp tính thanh khoản cho các nhà đầu tư sớm và nhân viên mà không làm giảm quyền sở hữu.
  • Thích một cách tiếp cận định giá dựa trên thị trường hơn.

Các Mô Hình Lai và Xu Hướng Đang Phát Triển

Trong những năm gần đây, các nhà quản lý đã trở nên linh hoạt hơn, cho phép các công ty huy động vốn thông qua niêm yết trực tiếp—một mô hình lai. Sở Giao dịch Chứng khoán New York (NYSE) và Nasdaq đều cung cấp các cơ chế cho phép huy động vốn trong các niêm yết trực tiếp, làm mờ ranh giới giữa hai phương pháp này.

Sự phát triển này có thể khiến niêm yết trực tiếp trở nên phổ biến hơn, đặc biệt là trong số các công ty khởi nghiệp được tài trợ tốt và những công ty e ngại về động lực IPO truyền thống.

Kết Luận

Cả IPO và niêm yết trực tiếp đều cung cấp cho các công ty một con đường để trở thành công ty đại chúng, nhưng lựa chọn đúng phụ thuộc vào mục tiêu tài chính, độ trưởng thành của doanh nghiệp và sở thích chiến lược của họ. Trong khi IPO cung cấp vốn và độ tin cậy, niêm yết trực tiếp mang lại sự linh hoạt và tiết kiệm chi phí. Đối với các nhà đầu tư, việc hiểu sự khác biệt có thể cung cấp cái nhìn sâu sắc về động lực của một công ty và các rủi ro cũng như phần thưởng tiềm năng khi đầu tư vào cổ phiếu của nó.

Dù bạn là một nhà đầu tư đang đánh giá một cơ hội mới hay một người sáng lập đang cân nhắc việc trở thành công ty đại chúng, việc biết sự khác biệt giữa hai phương pháp này là điều cần thiết để đưa ra quyết định thông minh trong các thị trường vốn đang phát triển ngày nay.